De in 1611 geopende beurs van Hendrick de Keyser was gebouwd over het gedeelte van de Amstel dat door demping (1933-1937) nu het Rokin vormt. Nog geen twee maanden na het raadsbesluit tot sloop vanwege bouwvalligheid werd op 3 maart 1836 een tweeledige prijsvraag uitgeschreven voor een nieuw beursgebouw: voor de bestaande locatie en voor het noord-oostelijk gedeelte van de Dam. Van de twintig ingezonden plannen voor de nieuwe locatie werd dat van Hendrik Springer bekroond, maar niet gerealiseerd. Na de nodige verwikkelingen zou Jan David Zocher jr. (1791-1870) – een van de drie, als adviseur bij de prijsvraag betrokken architecten – tekenen voor het definitieve ontwerp op het gedempte gedeelte van het Damrak waar nu de Bijenkorf staat. De eerst paal voor de neo-classicistische beurs van Zocher werd op 26 juli 1841 geslagen en op 10 september 1845 volgde de officiële opening door koning Willem II. Aan de Damzijde was het 40 meter brede en 120 meter lange gebouw toegankelijk via een arduinstenen trap die leidde naar een open portiek, gedragen door 14 Ionische zuilen.
Al in februari 1882 werd een raadsbesluit genomen om door gedeeltelijke demping van het Damrak ruimte te creëren voor een multifunctioneel nieuw beursgebouw. Naast post-, telegraaf en telefoonfuncties, vergaderzalen en kantoren zou daarin ook de elders in de stad gelegen graanbeurs opgenomen kunnen worden. Eind juni 1884 verscheen het definitieve programma voor een internationale prijsvraag met het gedempte Damrak als uitgangspunt. Maar geen van de geselecteerde ontwerpen werd gerealiseerd en verschillende latere plannen haalden de eindstreep evenmin. De spreekwoordelijke ‘beurs-kwestie’ was een feit.
Litt.: Kruizinga 2002, Van Rooy 1984, De Roy van Zuydewijn z.j., Wijnman 1974, Van der Woud 1993
Ref.: Bijenkorf, Momentfotografie, Straathandel en -theater, Transportknooppunt
