De Dam als plaats
van herinnering

Naatje was het eerste nationale monument en bedoeld als een verlaat eerbetoon aan de oud-strijders die tijdens de Tiendaagse Veldtocht. Een door Pieter Oosterhuis bij de onthulling gemaakte stereo-opname is de oudst bekende foto van de Dam. Bij latere koninklijke jubilea en festiviteiten was Naatje vaak het middelpunt van feestversieringen.

Het beeld van Louis de Royer bleek nogal broos en verloor in 1907 een arm. In verband met verleggen van de tramsporen op de Dam en het aanbrengen van elektrische verlichting werd Naatje begin 1914 verwijderd in afwachting van een eventuele wederoprichting elders in de stad. Maar sindsdien verdween dit curieuze monument spoorloos. Monumenten lijken voor de eeuwigheid. De geschiedenis van Naatje is echter een van de vele bewijzen dat het ook anders kan lopen.

Door afbraak van het Commandantshuis en de percelen aan de westzijde van de Warmoesstraat was het plein sinds 1912 aanzienlijk vergroot. Maar plannen voor nieuwe bebouwing hiervan zouden zich decennialang voortslepen. Van 1912 tot 1925 was de Middendam een armzalige en veel besproken modderpoel, waar flora en fauna welig tierden. In afwachting van een definitieve beslissing over de geplande bebouwing werd in 1925 voorlopig een zo genoemd Damplantsoen aangelegd.

Gedenksteen in het plaveisel van de Dam op de plaats waar in augustus 2001 de 27-jarige Margit Widlund overleed. Zij werd fietsend over het hoofd gezien door een afslaande vrachtwagen en overreden. Het ongeluk hernieuwde de discussie over de dodehoekspiegel op vrachtverkeer. Mede door inspanning van Margits echtgenoot Broer Widlund werd deze spiegel korte tijd later verplicht gesteld. Margits moeder Anna Enquist publiceerde een dichtbundel "de tussentijd" opgedragen aan Margit Widlund.