De Dam als plaats
van herinnering

Een van de meest ingrijpende veranderingen die de Dam in het eerste kwart van de 20^ste eeuw heeft doorgemaakt was de sloop van het zogenoemde Commandantshuis in 1912. Met de ingang aan de zijde van het Koninklijk Paleis stond dit pand tussen de latere Bijenkorf en gebouw Industria.

In 1807 nam de regering van koning Lodewijk Napoleon het complex in gebruik en in de eerste regeringsjaren van koning Willem I kreeg het een bestemming als woning van de stadscommandant. Vandaar de naam Commandantshuis. Het behield deze functie tot 1869, waarna er verschillende gemeente- en rijksinstellingen in werden gevestigd.

Naatje was het eerste nationale monument en bedoeld als een verlaat eerbetoon aan de oud-strijders die tijdens de Tiendaagse Veldtocht. Een door Pieter Oosterhuis bij de onthulling gemaakte stereo-opname is de oudst bekende foto van de Dam. Bij latere koninklijke jubilea en festiviteiten was Naatje vaak het middelpunt van feestversieringen.

Het beeld van Louis de Royer bleek nogal broos en verloor in 1907 een arm. In verband met verleggen van de tramsporen op de Dam en het aanbrengen van elektrische verlichting werd Naatje begin 1914 verwijderd in afwachting van een eventuele wederoprichting elders in de stad. Maar sindsdien verdween dit curieuze monument spoorloos. Monumenten lijken voor de eeuwigheid. De geschiedenis van Naatje is echter een van de vele bewijzen dat het ook anders kan lopen.

Gedenksteen in het plaveisel van de Dam op de plaats waar in augustus 2001 de 27-jarige Margit Widlund overleed. Zij werd fietsend over het hoofd gezien door een afslaande vrachtwagen en overreden. Het ongeluk hernieuwde de discussie over de dodehoekspiegel op vrachtverkeer. Mede door inspanning van Margits echtgenoot Broer Widlund werd deze spiegel korte tijd later verplicht gesteld. Margits moeder Anna Enquist publiceerde een dichtbundel "de tussentijd" opgedragen aan Margit Widlund.