De Dam als plaats
van herinnering

Op 27 augustus 1856 maakte Pieter Oosterhuis tijdens de onthulling van ‘Naatje’ de oudst bekende foto van de Dam. Hiervoor had hij zich geposteerd op een van de bovenverdiepingen van het Koninklijk Paleis. Vanaf dit hoge punt maakte hij met één camera kort na elkaar twee opnamen op zelf geprepareerde glasnegatieven. Door deze samen te voegen ontstond een stereobeeld. Wie de twee beelden goed bekijkt ziet aan de nodige details ook dat ze onderling verschillen. Oosterhuis behoorde tot de eersten die de stereotechniek toepaste. Elf van de dertien bewaard gebleven daguerreotypieën van zijn hand betreffen ook stereo-opnamen.

Een later door Oosterhuis gemaakte stereofoto van Naatje werd als origineel opgenomen in de Praktische Volks-Almanak 1859 van de Haarlemse uitgever A.C. Kruseman. In de toelichting ‘Bij de titelplaat’ van LN. [=W.M. Logeman] werd hierbij verwezen naar het boek over Tenerife van Charles Piazzi Smyth dat in 1858 als eerste verscheen met een twintigtal originele stereo-opnamen.

Van belang is hierbij om te beseffen dat foto’s niet tegelijk met de tekst konden worden gereproduceerd voor de introductie van het rastercliché in 1882 door de uit München afkomstige Georg Meisenbach. Tot 1882 werden er dus originele afdrukken in boeken geplakt of werden foto’s handmatig gekopieerd in de vorm van hout- of staalgravures.

Door het groeiende toerisme in de tweede helft van de 19^de eeuw steeg ook de vraag naar fotografische souvenirs van de bezochte steden. Om hieraan te voldoen werden in de jaren 1860 onder meer leporelloalbumpjes op de markt gebracht met twaalf halve stereobeelden. Pieter Oosterhuis maakte er verschillende van onder de titel Souvenir d’Amsterdam. Deze souvenirs op zakformaat begonnen steevast met een foto van het Koninklijk Paleis, al dan niet gevolgd door beelden van Naatje of de Beurs van Zocher.

 

Litt: Van Veen 1993, Van Veen 2010

Ref.: Feestversieringen, Naatje, Prentbriefkaarten