Op 27 augustus 1856 werd in aanwezigheid van koning Willem III midden voor het Koninklijk Paleis het ‘Monument ter Herinnering aan den Volksgeest van 1830-1831’ onthuld. Initiatiefnemer was de in 1853 opgerichte Vereeniging Het Metalen Kruis van oud-strijders tijdens de Tiendaagse Veldtocht van augustus 1831 tegen het opstandige België, dat sinds 1814 deel uitmaakte van het Koninkrijk der Nederlanden. Het monument werd ontworpen door architect H.M. Tétar van Elven en als symbool van de nationale eendracht bekroond door het beeld van een vrouw. De maker hiervan was de oorspronkelijk uit Vlaanderen afkomstige beeldhouwer Louis Royer. Dit monument werd in de volksmond achtereenvolgens ‘Juffrouw Eendracht’, ‘Naatje Eendracht’ en tenslotte kortweg ‘Naatje’ genoemd.
Naatje was het eerste nationale monument en bedoeld als een verlaat eerbetoon aan de oud-strijders tijdens de Tiendaagse Veldtocht. Een door Pieter Oosterhuis bij de onthulling gemaakte stereo-opname is de oudst bekende foto van de Dam. Bij latere koninklijke jubilea en festiviteiten was Naatje vaak het middelpunt van feestversieringen.
Het beeld van Louis de Royer bleek nogal broos en verloor in 1907 een arm. In verband met verleggen van de tramsporen op de Dam en het aanbrengen van elektrische verlichting werd Naatje begin 1914 verwijderd in afwachting van een eventuele wederoprichting elders in de stad. Maar sindsdien verdween dit curieuze monument spoorloos. Monumenten lijken voor de eeuwigheid. De geschiedenis van Naatje is echter een van de vele bewijzen dat het ook anders kan lopen.
Litt.: De Baer 2006, Kruizinga 2002, Van der Wal 1981
Ref.: Feestversieringen, Koninklijk Paleis | Stadhuis, Monumenten en gedenktekens, Stereofotografie
